Tại sao 95% nhà đầu tư cá nhân bị thua lỗ trên thị trường chứng khoán? [Số 03]

Thị trường chứng khoán không chỉ là nơi các nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội sinh lời mà còn là một “cuộc chơi” đầy thử thách. Tuy nhiên, có một con số đáng lo ngại mà ai cũng phải đối mặt: 95% nhà đầu tư cá nhân thua lỗ. Tại sao vậy? Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn.

Tại sao 95% nhà đầu tư cá nhân thua lỗ

 Những ai đang tham gia vào “cuộc chơi” này?

Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra các giao dịch giữa nhiều đối tượng khác nhau, mỗi bên có vai trò riêng biệt nhưng tất cả đều tác động trực tiếp đến kết quả của cuộc chơi.

1. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước

Đây là cơ quan quản lý nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng khoán, có thể được xem như người đưa ra các luật lệ và giám sát hoạt động của thị trường. Vai trò của họ là đảm bảo tính minh bạch, công bằng cho mọi bên tham gia.

2. Sở giao dịch chứng khoán

Tại Việt Nam, có bốn sàn chính: HOSE, HNX, Upcom, và OTC. Để dễ hình dung, có thể hiểu các sàn giao dịch giống như những cái chợ nơi các bên tham gia trao đổi cổ phiếu. Các sàn này cung cấp nền tảng giao dịch và thu phí từ các hoạt động trên thị trường.

3. Các doanh nghiệp phát hành cổ phiếu, trái phiếu

Đây là những doanh nghiệp cần huy động vốn từ thị trường bằng cách phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu doanh nghiệp. Họ mong muốn thu hút được dòng vốn để phát triển kinh doanh.

4. Các tổ chức kinh doanh chứng khoán

Công ty chứng khoán: Hoạt động môi giới, tự doanh, bảo lãnh phát hành và tư vấn đầu tư với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận.

Công ty quản lý quỹ đầu tư: Cung cấp dịch vụ quản lý quỹ và danh mục đầu tư chứng khoán, họ thường có đội ngũ chuyên gia dày dặn kinh nghiệm.

5. Nhà đầu tư tổ chức

Đây là các tổ chức thường xuyên mua bán chứng khoán với số lượng lớn. Họ có đội ngũ phân tích chuyên sâu, đưa ra quyết định dựa trên những nghiên cứu cẩn thận.

6. Nhà đầu tư cá nhân

Cuối cùng là các nhà đầu tư cá nhân, những người tự giao dịch trên thị trường với mong muốn kiếm lời. Đây cũng chính là nhóm dễ bị thua lỗ nhất.

Hai trường phái đầu tư cơ bản

Trong giới đầu tư, có hai trường phái chính:

 Trường phái đánh bạc (Zero-sum game): Những nhà đầu tư theo trường phái này coi việc đầu tư chứng khoán như đánh bạc. Họ dựa nhiều vào cảm tính, hy vọng vào vận may và thường kỳ vọng kiếm lời nhanh chóng.

 Trường phái trồng cây (Non-zero-sum game): Ngược lại, những nhà đầu tư thuộc trường phái này coi việc đầu tư giống như “trồng cây”, kiên nhẫn chờ đợi giá trị tài sản tăng lên theo thời gian.

95% nhà đầu tư thua lỗ thuộc nhóm nào?

Câu trả lời là đa phần 95% nhà đầu tư cá nhân thuộc trường phái đánh bạc. Họ mong muốn đạt được lợi nhuận nhanh chóng, nhưng lại không có đủ kiến thức, kinh nghiệm, hoặc không đủ kiên nhẫn để chờ đợi giá trị cổ phiếu phát triển. Điều này dẫn đến việc họ dễ dàng rơi vào bẫy tâm lý và thua lỗ.

Họ đang có gì trong tay?

Thiếu kinh nghiệm và kiến thức: Nhiều nhà đầu tư cá nhân mới gia nhập thị trường chưa có kinh nghiệm thực tế và kiến thức cần thiết về phân tích tài chính và các chỉ số quan trọng. Điều này khiến họ khó khăn trong việc đánh giá đúng tiềm năng của các cổ phiếu.

Dựa vào thông tin bên ngoài: Họ thường lắng nghe tin đồn, theo dõi các thông tin không chính thức hoặc chạy theo đám đông mà không thực hiện phân tích sâu. Sự thiếu hiểu biết này có thể dẫn đến những quyết định sai lầm, như mua cổ phiếu khi giá đã lên cao chỉ vì sợ bỏ lỡ cơ hội.

Năng lực phân tích kỹ thuật: Nhiều nhà đầu tư có nghiên cứu các công cụ phân tích kỹ thuật, và xem đây là công cụ chính trong quá trình ra quyết định đầu tư. Mặc dù phân tích kỹ thuật chỉ mang tính chất dự đoán, nó vẫn cần thiết để hỗ trợ trong việc đánh giá xu hướng thị trường và xác định thời điểm ra vào hợp lý.

Thiếu kế hoạch đầu tư rõ ràng: Không ít nhà đầu tư bước vào thị trường mà không có một chiến lược cụ thể, dẫn đến các quyết định mua bán cảm tính và khó đạt được mục tiêu dài hạn.

Họ đối diện với những thách thức nào?

 Nhóm thách thức bên ngoài thị trường

1.     Tình hình kinh tế vĩ mô:

Lạm phát: Lạm phát tăng cao làm giảm giá trị thực của tiền tệ, ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận của doanh nghiệp, từ đó khiến giá cổ phiếu giảm.

Biến động nền kinh tế: Nếu nền kinh tế phát triển tốt, doanh nghiệp thường có doanh thu và lợi nhuận cao hơn, đẩy giá cổ phiếu tăng. Ngược lại, suy thoái kinh tế sẽ gây áp lực giảm giá cổ phiếu.

2.     Chính sách tiền tệ:

Lãi suất: Khi ngân hàng trung ương tăng lãi suất, chi phí vay vốn của doanh nghiệp tăng, khiến lợi nhuận giảm, dẫn đến giá cổ phiếu giảm. Ngược lại, khi lãi suất giảm, doanh nghiệp có thể dễ dàng tiếp cận vốn rẻ hơn, khuyến khích đầu tư và mở rộng, từ đó giá cổ phiếu tăng.

Chính sách nới lỏng hoặc thắt chặt tiền tệ: Các gói kích thích kinh tế hay hạn chế tín dụng có thể tác động trực tiếp đến thị trường chứng khoán.

3.     Chính sách tài khóa:

Chi tiêu công và các gói kích thích kinh tế: Tăng cường đầu tư của chính phủ hoặc các gói kích thích kinh tế có thể thúc đẩy doanh nghiệp tăng trưởng, đẩy giá cổ phiếu lên.

Thuế suất: Thuế doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân cao có thể ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận doanh nghiệp, làm giá cổ phiếu giảm.

4.     Tình hình chính trị - xã hội:

Bất ổn chính trị: Các cuộc bầu cử, thay đổi chính quyền, hoặc bất ổn chính trị có thể gây lo ngại về tương lai kinh tế, khiến nhà đầu tư e ngại và bán tháo cổ phiếu.

Xung đột quân sự: Chiến tranh hoặc căng thẳng địa chính trị có thể gây gián đoạn chuỗi cung ứng, ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp và khiến giá cổ phiếu giảm.

5.     Tình hình thị trường quốc tế:

Thị trường chứng khoán toàn cầu: Nếu thị trường chứng khoán quốc tế giảm điểm mạnh, nó có thể lan tỏa tâm lý tiêu cực đến thị trường nội địa và làm giá cổ phiếu giảm theo.

Tỷ giá hối đoái: Đồng tiền mất giá có thể làm giảm lợi nhuận của các doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu, gây áp lực lên giá cổ phiếu. Ngược lại, đồng tiền mạnh lên sẽ giúp doanh nghiệp xuất khẩu hưởng lợi.

6.     Khủng hoảng tài chính hoặc tín dụng:

Các cuộc khủng hoảng tài chính có thể làm cho thanh khoản trên thị trường suy giảm, gây ra áp lực bán tháo cổ phiếu, đẩy giá cổ phiếu xuống thấp.

7.     Yếu tố ngành và doanh nghiệp:

Giá nguyên vật liệu: Biến động giá dầu, kim loại, hoặc các nguyên liệu đầu vào khác có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí hoạt động của doanh nghiệp và làm biến động giá cổ phiếu.

Biến động lợi nhuận của ngành: Các tin tức liên quan đến ngành nghề cụ thể, như tăng trưởng lợi nhuận của ngành công nghệ, ngân hàng, hoặc sự suy giảm của ngành hàng không, có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến giá cổ phiếu của các công ty trong ngành đó.

8.     Sự kiện thiên tai và dịch bệnh:

Thiên tai như động đất, bão lũ, hoặc đại dịch có thể làm gián đoạn hoạt động kinh tế và sản xuất, từ đó ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp và biến động giá cổ phiếu.

9.     Tâm lý thị trường:

Tâm lý đám đông: Nhà đầu tư thường có xu hướng mua bán theo đám đông, làm giá cổ phiếu tăng hoặc giảm mạnh mà không liên quan đến giá trị thực của doanh nghiệp.

Tin đồn và thông tin có dụng ý: Tin đồn về kết quả kinh doanh, sáp nhập, hoặc thay đổi nhân sự cấp cao có thể gây ra biến động mạnh cho giá cổ phiếu dù thực tế chưa rõ ràng.

10. Các quy định và chính sách mới:

Thay đổi luật pháp: Chính sách mới về thuế, quản lý doanh nghiệp, hoặc quy định thị trường chứng khoán có thể ảnh hưởng lớn đến hoạt động của doanh nghiệp và thị trường.

Luật sở hữu nước ngoài: Quy định về mức độ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài trong các công ty niêm yết cũng có thể làm giá cổ phiếu thay đổi mạnh.

11. Nội lực của doanh nghiệp

Năng lực và chiến lược của ban lãnh đạo: Ban lãnh đạo là yếu tố quyết định trực tiếp đến hướng phát triển và sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Năng lực của ban lãnh đạo có thể biến đổi theo thời gian, ảnh hưởng bởi kinh nghiệm, tầm nhìn, và chiến lược kinh doanh. Một sai lầm chiến lược hoặc việc bổ nhiệm sai người có thể khiến doanh nghiệp đi lệch hướng, làm sụt giảm giá trị cổ phiếu.

Khả năng thích nghi với thời cuộc: Trong bối cảnh thị trường biến động liên tục, một doanh nghiệp thiếu linh hoạt, chậm thích ứng với xu hướng hoặc công nghệ mới sẽ dễ rơi vào khủng hoảng. Ngược lại, doanh nghiệp có khả năng chuyển mình, cải tiến sản phẩm, dịch vụ để phù hợp với nhu cầu thay đổi thường có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn.

Thời vận: Không phải lúc nào doanh nghiệp cũng ở đỉnh cao. Có những thời kỳ khó khăn như khủng hoảng kinh tế, biến động nguyên vật liệu, hoặc thay đổi chính sách mà doanh nghiệp không thể kiểm soát hoàn toàn. Trong những giai đoạn này, ngay cả những công ty lớn cũng có thể đối mặt với thách thức giảm sút giá cổ phiếu.

Sai lầm nhất thời: Các quyết định sai lầm trong quản lý hoặc chiến lược ngắn hạn có thể tác động mạnh đến hiệu quả kinh doanh. Điều này bao gồm cả những kế hoạch mở rộng hoặc cắt giảm không hợp lý, đầu tư vào các dự án thua lỗ, hoặc không đánh giá đúng tiềm năng thị trường.

Những Cạm Bẫy Tâm lý Khiến Nhà Đầu Tư Thua Lỗ

Lòng tham sẽ rước rủi ro vào mình. Bạn có nhớ lúc giá cổ phiếu phi mã như tên lửa? Cảm giác phấn khích như đang chơi trò "lên dốc, xuống dốc". Nhưng rồi, khi bạn quyết định nhảy vào cuộc đua, thậm chí mua vào ở mức cao ngất ngưởng chỉ vì thấy mọi người khác cũng làm vậy, thì “ồ, hóa ra mình đang ôm bom”! Lòng tham không chỉ là động lực mà còn là kẻ thù, khiến bạn dễ dàng "nướng" cả gia tài chỉ trong chớp mắt. Đừng để nó biến bạn thành nhà đầu tư mạo hiểm, nhé!

Nỗi sợ sẽ khiến ta vứt cơ hội qua cửa sổ. Cứ tưởng tượng bạn nhìn vào màn hình thấy giá cổ phiếu giảm như một chiếc thang máy đang rơi tự do. Thay vì bình tĩnh ngồi lại và chờ thang máy dừng lại, bạn lại nhấn nút “bán” như thể đang chạy trốn khỏi một con rồng lửa. Kết quả? Bạn vứt bỏ những cơ hội vàng trong tay, chỉ vì nỗi sợ đã làm bạn mờ mắt! Hãy nhớ, đôi khi thị trường chỉ đang "ngủ trưa" mà thôi!

Sự thiếu kiên nhẫn sẽ làm cho mình thu hoạch và bán lúa non. Bạn biết không, việc đầu tư giống như trồng cây, không thể nào cứ 5 phút lại đi “xem” cây có lớn chưa và nghĩ “thôi, thu hoạch luôn đi!” Thế là bạn quyết định cắt ngang, và kết quả chỉ là những trái lúa xanh xao, không đủ chất lượng. Nếu muốn có mùa màng bội thu, hãy kiên nhẫn chờ đợi cho những mảnh đất đầu tư của mình nở hoa, chứ không phải thu hoạch lúc còn non xanh!

Tóm lại, lòng tham sẽ rước rủi ro vào mình, nỗi sợ sẽ khiến ta vứt cơ hội qua cửa sổ, và sự thiếu kiên nhẫn sẽ làm cho mình thu hoạch và bán lúa non.

Có cách nào hóa giải?

Bạn xem với hàng chục yếu tố tác động đến giá cổ phiếu, đến sự “rung lắc” của thị trường trong ngắn hạn, thì liệu bạn có quản lý hết mọi rủi ro chứ? Bạn có kinh nghiệm bao nhiêu năm? Dành bao nhiêu thời gian mỗi ngày để nghiên cứu?

Tôi cũng là nhà đầu tư cá nhân, tôi biết năng lực mình có hạn, tôi không thể dành 2-3 tiếng mỗi ngày để nghiên cứu thị trường, không có những luồng thông tin từ “tay trong” của một số cơ quan tổ chức. Cho nên nếu bước chân vào thị trường này, đầu tư theo kiểu đánh bạc, thì tôi biết chắc mình sẽ thua.

Chỉ có 1 cách duy nhất, đó là chuyển từ trường phái “đánh bạc” sang “trồng cây” – tức là đầu tư dài hạn dựa trên nền tảng kiến thức vững chắc và sự kiên nhẫn.

Kèm theo đó là:

Học hỏi và nâng cao kiến thức: Hiểu rõ về thị trường, phân tích cơ bản và kỹ thuật.

Quản lý cảm xúc: Kiểm soát tốt lòng tham và sự sợ hãi, tránh quyết định dựa trên cảm xúc nhất thời.

Xây dựng kế hoạch đầu tư dài hạn: Chia nhỏ khoản đầu tư, không đặt hết trứng vào một giỏ, và kiên nhẫn chờ đợi.

Con đường tôi chọn cho mình là gì?

Bản thân tôi đã từng là một nhà đầu tư thiếu kiên nhẫn và có phần đánh bạc. Nhưng sau khi trải qua nhiều lần thua lỗ, tôi nhận ra rằng chỉ có kiến thức, sự kiên nhẫn, và một chiến lược đầu tư bài bản mới giúp tôi thành công. Con đường tôi chọn là trồng cây, trồng nhiều loại cây đầu tư dựa trên giá trị dài hạn và không tìm kiếm những cơ hội “mì ăn liền”.

Thông điệp gửi đến bạn

Thị trường chứng khoán không phải là nơi bạn có thể làm giàu nhanh chóng mà không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Đừng trở thành một trong 95% nhà đầu tư thua lỗ. Hãy học cách kiên nhẫn, nắm bắt kiến thức, và kiểm soát cảm xúc của mình. Chỉ có như vậy, bạn mới có thể tồn tại và phát triển trong cuộc chơi khắc nghiệt này.

---

Bài viết đến đây là hết, nếu bạn cảm thấy bài này có giá trị với nhiều người, thì hãy cùng tôi chia sẻ để lan tỏa về trang cá nhân hoặc trên các cộng đồng phù hợp. Đó là cách để tạo giá trị vô hình!

Chúc bạn một ngày tràn đầy năng lượng và bình an vui.

Thế Bảo Edu./